مقاله برای روزنامه اقتصاد کیش

بسم الله الرحمن الرحیم

تشریفات یا عدم تشریفات

در ستون "نوشته شما" روزنامه وزین اقتصاد کیش مورخ چهارشنبه اول آذرماه 1385 مطلبی تحت عنوان "خاطره ای از رمضان" آمده بود و نویسنده محترم هنگامی که رجل صاحب منصب جزیره، رعایت نوبت کرد و از نفرات قبل و بعد خود پرسیده بود که آیا مهلت اوست، در پایان توصیه کرده بود که "چقدر قشنگ و زیباست همه مسئولان و مدیران کشور از دایره تشریفات خود بیرون آیند و ساده و راحت به گذران امور خود بپردازند...."

اما من عقیده دارم که آن صاحب منصب محترم، عین تشریفات را رعایت کرد ه است و اگر این کار او زیبا و قشنگ بود، به خاطر آن است که کارش مطابق با اصول تشریفات است و او در دایره تشریفات مانده بود.

جناب آقای سردبیر، برای بسیاری از ما کلمات مختلف، معانی متفاوتی دارد. یکی از آنها تشریفات است. تشریفات یک کلمه عربی از مصدر تشریف و از ریشه شرف است. حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام می فرمایند: "شرف، یعنی احترام به قوم وقبیله و به دیگران". حال این کلام امام را به آنچه در ذهن ما می گذرد مقایسه کنیم تا اولا معنی تشریفات را دریابیم و ثانیا مطابق آن، کار آن رجل اداری و سایرین را قضاوت نماییم.

نکته دیگر آن است که ما در کارهای خود ضمن رعایت حدود و ثغور، باید که از افراط و تفریط هم بپرهیزیم که دین حنیف اسلام بر اساس اعتدال است. برای تبیین این بهتر این موضع لازم می دانم که معنی کاربردی تشریفات را کمی توضیح دهم. اما قبل از آن اجازه دهید راجع به یکی از موارد کنترل و مدیریت اشاره مختصری داشته باشم. در علم مدیریت، برای هر کاری تعریفی ارائه می کنند، تا بتوانند نتیجه کار را مورد ارزیابی قرار دهند. این تعریف در زمینه هایی صنعتی و اقتصادی و مانند آن، قابل اعمال است، ولی در کارهای اجتماعی به سادگی کاربرد ندارد یا حد اقل ما هنوز کاملا با آنها مأنوس نشده ایم. مثلا ما ایرانی ها به میهمان نوازی معروف هستیم. اما عموما نمی دانیم میهمان نوازی چه معیاری دارد. آیا اختصاص دو- سوم فضای خانه برای میهمانی، خرید یکدست مبل استیل و میزناهارخوری 12 نفره، انبار کردن 20-10  تخته پتو و لحاف و 24 بشقاب و کارد و چنگال و مانند آن معیار میهمان نوازی است؟ و اگر کسی این امکانات را نداشت، میهمان نواز نیست؟

تشریفات به این پرسش و سئوالات مانند آن پاسخ می دهد. واژه تشریفات در فارسی، معادل کلمه پروتکل Protocolدر لاتین است که یکی از معانی و موارد استفاده آن، تعریف یک نظام و رعایت حدود و ثغور در کارها است. مثلا در دین اسلام، که بسیار بر رعایت حقوق دیگران و از جمله رعایت ادب و حفظ حرمت توصیه می کند، برخی واجب، بعضی مستحب، تکبر با انسان متکبر را عین ادب می داند. این یک قاعده تشریفاتی است. در سوره مبارکه حجرات خداوند کریم نحوه رفتار و صدا کردن و تکلم با رسول خاتم (ص) را بیان و از جمله می فرماید: "با او آنگونه که با خود حرف می زنید، سخن نگویید." و از مسلمانان می خواهد که حرمت آخرین فرستاده او را نگهدارند، و حال آنکه رسول کریم چندان حسن سلوک داشتند که ذات احدیت خود، حسن خلق پیامبر گرامی اسلام (ص) را تحسین می کند.

مجمل کلام آنکه، تشریفات با تجملات، زیاده خواهی، تکبر، اسراف، تبذیر و نو- دولتی و مانند آن کاملا در تضاد است و آنچه که با این موارد قرین باشد، تشریفات نیست. ضمنا خوانندگان محترم می توانند با مراجعه به سایتهای تشریفات و از جمله سایت حقیر مطالب بیشتری را در باره حسن سلوک و تشریفات ملاحظه فرمایند.

ارادتمند- علی محمد بیدارمغز

سخنران و مدرس تشریفات بین المللی کاربردی